){kind=link}
Czym dokładnie jest art deco? Jak odróżnić ten konkretny styl wnętrzarski od podobnych nurtów sztuki dekoracyjnej? Kluczowe elementy stylu art deco są łatwe do rozpoznania. Operuje on prostymi formami geometrycznymi i kontrastowymi kolorami. Zazwyczaj intuicyjnie rozpoznajemy projekty i przedmioty w stylu art deco, niezależnie od tego czy pochodzą ze sztuki, wzornictwa czy architektury.
Stworzenie ogólnej definicji stylu art deco wydaje się nieco bardziej skomplikowane. Przede wszystkim istnieją różne narodowe warianty art deco, a sam styl jest często opisywany jako pastisz stylów i eklektyczna kombinacja wpływów, materiałów i kształtów. Dlatego czasami trudno odróżnić art deco od podobnych szkół, takich jak art nouveau, art moderne, szkoła Bauhaus. Istnieją jednak pewne cechy, które mogą nam pomóc w ocenie, czy patrzymy na dzieła sztuki w stylu art deco. W następnych kilku akapitach postaramy się ustalić te podstawowe i najbardziej typowe cechy stylu wnętrzarskiego art deco, badając jego charakterystykę i różne formy wyrazu od lamp i mebli przez sztuki wizualne i malarstwo aż po projektowanie i architekturę - stworzyliśmy kompletną bazę wiedzy o tym interesującym stylu.
Styl art deco — kontekst historyczny
Tuż przed I wojną światową produkcja przemysłowa w Europie szybko rosła w siłę. Okres ten oznaczał również ostatnie lata Belle Époque – rządzonej przez szczególną estetykę secesji. Wraz ze zmianą trendów z mody wyszła secesja, a w społeczeństwie pojawiła się potrzeba eksplorowania nowej estetyki. Innowacyjne narzędzia, materiały i metody produkcji wywołały rosnący entuzjazm dla możliwości, jakie mogą zaoferować ludziom artyści. Ludzie byli optymistami, zwracając się ku postępom rzemiosła tamtych lat i na nowo definiując współczesne życie i jego potrzeby. Przełożyło się to na uczynienie tych nowych potrzeb centralnymi. Ponieważ technologie i wzornictwo stawały się coraz bardziej dominujące w życiu codziennym, ruch ten stawia w centrum dekorację i przemysłowe formy, otwarcie demonstrując ekscytację produktami wytwarzanymi maszynowo.
Kiedy mówimy o definicji stylu art deco mamy na myśli jeden z najbardziej wpływowych stylów zdobniczych pierwszej połowy XX wieku. Po raz pierwszy pojawił się we Francji w latach 20. XX wieku, zmieniając nazwę na Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes. Po debiucie w Paryżu styl art deco został szybko zaakceptowany na całym świecie, czerpiąc z różnych źródeł i oddziałując na różne dyscypliny, od sztuk wizualnych i dekoracyjnych po modę, architekturę, filmografię i projektowanie produktów. Chociaż był to najpopularniejszy ruch w okresie między dwiema wojnami światowymi, do lat sześćdziesiątych nie był rozpoznawany jako samodzielny ruch, a niektórzy historycy sztuki do dziś spierają się, czy ruch art deco jako taki istniał i czy należy go zidentyfikować jako odrębny styl. Luksusowe i wspaniałe w swoim wyglądzie obrazy i projekty w stylu art deco wyznaczały okres nowo odkrytego optymizmu po wojnie. Chociaż styl art deco czerpał inspirację z przeszłych ruchów artystycznych, jedną z jego głównych było zorientowanie na przyszłość i celebrowanie nowoczesnych idei postępu.
Meble Art deco
Do późnych lat dwudziestych awangardowe projektowanie mebli we Francji było związane głównie z odmianami stylu art nouveau, ale uproszczonymi i mniej krzywoliniowymi. W miarę upływu dekady Émile-Jacques Ruhlmann stał się czołowym projektantem mebli. Podczas gdy jego projekty inspirowane były głównie dziełami z XVIII wieku, wykonanymi w stylu neoklasycznym, wyeliminował znaczną część zdobnictwa, jednocześnie wykorzystując egzotyczne materiały, preferowane przez projektantów secesyjnych, takie jak mahoń, heban, palisander, kość słoniowa, a nawet skorupa żółwia. Oczywiście jego dzieła były często zbyt drogie dla większości, poza najbogatszymi.
W przeciwieństwie do wystawnych projektów Ruhlmanna, które zdawały się przenikać style art nouveau i art deco, bardziej dostępnym dla ludzi projektantem mebli art deco we Francji był Jules Leleu. Był tradycyjnym projektantem, dopóki nowy styl nie wyparł secesji. Jest znany z projektu wielkiej jadalni Pałacu Elizejskiego w Paryżu oraz luksusowych kabin na pokładzie pierwszej klasy eleganckiego parowca Normandie. W przeciwieństwie do Leleu i Ruhlmanna Le Corbusier był zwolennikiem bardzo oszczędnej, pozbawionej ornamentów wersji stylu art deco, często tworzył meble odpowiednie dla surowych wnętrz. Jego zamiarem było zaprojektowanie użytecznych prototypów, w szczególności krzeseł, które mogłyby być produkowane masowo, a zatem przystępne dla szerszego rynku. Warto również zauważyć, że projekt wnętrza słynnego nowojorskiego budynku Radio City Music Hall autorstwa Donalda Deskeya jest doskonałym przykładem amerykańskiego projektu w stylu art deco, który do dziś pozostaje nienaruszony w swojej oryginalnej formie.
Lampy Art deco
W latach dwudziestych producenci oświetlenia opracowali nowe możliwości pracy nad skomplikowanymi szczegółami przy użyciu wysokiej jakości materiałów. Dodatkowo, wraz z postępem technologicznym, żarówki elektryczne stały się znacznie jaśniejsze, co stwarza zapotrzebowanie na abażury zapewniające bardziej naturalne, rozproszone światło. Wszystko to przyczyniło się do ruchu Art deco w oświetleniu, który obejmuje szereg podzbiorów w stylu i wzornictwie.
Charakterystyka oświetlenia w stylu Art deco:
- szklane panele zasłaniające żarówkę
- fasetowane formy ze schodkowymi detalami, wachlarzowe kształty
- kaskadowe, wielopoziomowe klosze, oprawy projektowane na dużą skalę
- klosze w stylu slipper, bogato zdobione detale ze szkła trawionego kwasem
Choć po II wojnie światowej stracił na popularności, art deco został ożywiony w latach sześćdziesiątych i rozkwitu kultury konsumpcyjnej. Ze względu na swój globalny język wizualny i charakter, który dobrze odpowiada wymogom masowej produkcji, dziedzictwo tego dekoracyjnego stylu jest nadal obecne, głównie w dziedzinie mody, produktu i wzornictwa przemysłowego. Obrazy i przedmioty w stylu art deco stają się również coraz bardziej popularne na rynku sztuki, a to nowo odkryte uznanie dla ruchu doprowadziło do powstania wielu fundacji art deco, które nadal pracują nad restauracją i konserwacją zabytków architektury zbudowanych w złotym wieku art deco .